.jpg)
Ontdekkingsstap 2 in mijn onderzoekje van februari. Ik laat de rabbithole over de duiding en oorsprong van taal even met rust. Dit artikel start ik met de vraag:"Wat heeft taal te maken met je denken?"
Het antwoord? Heel veel eigenlijk. Ik zal maar met de deur in huis vallen: aangezien taal een manier is om je gedachten te ordenen en delen met anderen, speelt het er een grote rol in. Vooral binnen de stroming "NeuroLinguistisch Programmeren" zijn ze hier veel mee bezig, zie later in het artikel.
Hoe gebruik je de verschillende soorten taal in je denken?
Waar het gaat om taal & 'zenden', bijvoorbeeld:
spreektaal: je praat soms, in je hoofd of hardop, tegen jezelf (dit is eigenlijk zenden & ontvangen tegelijk), je spreekt jouw gedachten uit naar de ander(en)
schrijftaal: je schrijft jouw gedachten op en kunt ze zo ook delen met anderen
beeldtaal: je gedachten - en misschien ook wel je gevoelens - uit jezelf laten komen via beeld
lichaamstaal: je maakt (bewust of onbewust) bepaalde bewegingen (en hebt een uitstraling) die de ander kan 'lezen', als dit bewust gebeurt kan er een gedachte bij betrokken zijn die het aanstuurt.
En waar het gaat om taal & 'ontvangen':
spreektaal: je hoort mensen praten, luistert muziek, een boek of podcast en neemt dit op in je gedachten
schrijftaal: je leest een krant, artikel, boek, poster, website artikel, etc.
beeldtaal: je bekijkt video's (waar spreektaal ook weer terugkomt natuurlijk), fotografie, kunst of reclameposters, etc.
lichaamstaal: je registreert hoe de ander beweegt en/of verandert qua uitstraling, je voelt het aan en interpreteert deze signalen, vervolgens koppel je daar een gedachte aan
Ik probeer het nu allemaal zo duidelijk mogelijk uit elkaar te trekken, maar het proces van communicatie en denken gaat natuurlijk continu door. Allerlei dingen gebeuren tegelijk en wisselen elkaar af. Als je bijvoorbeeld praat over een oma die is overleden, spreek je niet alleen woorden uit, maar kan iemand anders ook jouw lichaamstaal lezen en aanvoelen.
Opbouwende, neutrale en afbrekende taal
We gebruiken taal dus continu, het beweegt altijd via ons denken en daardoor raakt het ook al snel onze binnenwereld. Met name waar het gaat om onze spreek- en schrijftaal, dus laten we daar even verder op inzoomen. Van daaruit kun je taal, als je het mij vraagt, bezien uit drie perspectieven:
Taal als opbouwend & helpend We kennen allemaal wel de opbeurende dingen die iemand tegen je zou kunnen zeggen of taal die je kan troosten als je verdrietig bent. Dat kan soms simpelweg zijn dat iemand je een dikke knuffel geeft, een lief kaartje schrijft, iets moois voor je maakt. En dit geldt dus ook binnenin jezelf. Als je aardig - of zelfs verzachtend - met en tegen (een deel van) jezelf praat, dan is dat opbouwend voor het beeld dat je over jezelf hebt. Het verstevigt de waarde die je aan jezelf toekent: je eigenwaarde. En betreft het opbouwende taal vanuit de ander, dan groeit jouw waardering voor diegene. Bovendien maakt opbouwende taal het aangaan van contact, van verbinding met elkaar, gemakkelijker. Wat op dit vlak ook een rol kan spelen is hoe jij over jezelf praat naar anderen. Durf jij te zeggen wat je goed kan, durf je uit te spreken welke waarde jij in jezelf ziet? Vanuit een soort (valse?) bescheidenheid of schaamte (het hoort niet) kan je het idee hebben dat het arrogant is om zulk soort dingen uit te spreken. Sommige mensen zullen dat zelfs ook vinden, afhankelijk van hun eigen referentiekader en perspectief. Maar wetende dat opbouwende taal jou kan helpen en verstevigen, waarom zou je het niet eens proberen?
Taal als afbrekend & niet-helpend Helaas is dit ook een manier van omgaan met taal die we veel tegenkomen. Iemand die zichzelf heel kritisch toespreekt, altijd commentaar heeft op anderen (en dan stiekem toch ook vaak wel streng is voor zichzelf). Naar anderen helpt het meestal niet, als je afbrekend taalgebruik bezigt. Scheld eens iemand uit, zoek ruzie, wees passief-agressief en je zult het merken. Vaak gaat het ongemerkt en is het subtieler dan je denkt. Zeker als het gaat over het praten over jezelf in negatieve of verkleinende zin. Merk jij dat je naar anderen benoemt dat je iets minder goed kan dan hen, praat jij over jezelf op een negatieve of beperkende, oordelende manier? Kleine beetjes van dit gedrag onderling of binnenin jezelf is overigens best te hanteren. Iedereen vindt wel eens dat jij of de ander iets beter had kunnen doen en uit dat dan onhandig... Maar waar het gaat wringen is op de hoeveelheid (te veel/vaak), kracht (te sterk/streng) en duur (te lang)... Je gebruikt dan je taal niet om te verbinden (met jezelf of anderen) maar het leidt eerder tot conflict. Herkenbaar? Mail of DM me voor een persoonlijke oefening, die maak ik graag voor je (of we doen het samen tijdens je intake).
Neutrale taal en observerende taal Hoewel ik me afvraag of dit überhaupt bestaat, en er zijn vast ook weer onderzoekers die zich hiermee bezig houden, zou je denken dat er ook iets in het midden moet bestaan. Een soort neutrale taal, waarin je niet perse een positief of negatief oordeel legt. Feitelijke taal kan dat zijn wellicht? Het heeft ook te maken met de diepgang van de communicatie, vermoed ik. Hoe concreter je over iets spreekt wat je waarneemt, des te neutraler de taal is. "Ik zie een kikker", daar zit geen beoordeling aan vast. Echter, hoe dieper je iets raakt, des te lastiger het is om neutraal te verwoorden. Het beste wat je dan kunt bereiken is het gebruik van "observerende" taal waarbij je als het ware praat over jezelf of de ander alsof je het van een afstandje waarneemt. Dat kan zorgen voor ietsje meer neutraliteit, of minstens toch afstand, in hoe je over zaken praat, schrijft, etc. Wat we wel weten is dat je als veel meer neutraal wordt gepercipieerd als je open vragen stelt. Dus wil je je neutraler opstellen in de communicatie met een ander of jezelf, begin dan daar... Simpelweg je vraag beginnen met "hoe", "wat", "wanneer", "waar" of "wie". Je vraag is dan meestal al neutraal, dus misschien wordt het gesprek dat eruit volgt ook neutraler? Leuk experimentje, toch? Ik houd echter altijd een persoonlijke reservering bij neutrale taal... Hoewel de zender van te taal een neutrale intentie kan hebben, dat betekent niet dat de ontvanger het ook als zodanig ontvangt. Of andersom... Dus of neutrale taal echt kan bestaan, gezien de taal altijd door het filter van je denken heen beweegt, en jouw perspectief daar dus automatisch aan wordt gekoppeld...? Laat me vooral weten als je hierover door wil praten of gedachten hierbij hebt, leuk! Als coach ben je overigens continu bezig om vanuit een zo neutraal mogelijk perspectief mensen te begeleiden. In je taal probeer je dat ook zo veel mogelijk te doen, maar tegelijk vind het belangrijk om dus stil te staan bij dat bijna niets écht helemaal neutraal is... want je aanwezigheid (en dus lichaamstaal) kan simpelweg al van invloed zijn. Dan is het fijn te weten dat de 'observerende' taal ook nog een rol kan spelen.
De visie op taal vanuit NLP
Hebben we het over taal & denken, dan komen we onder andere bij NLP uit. Neurolinguistisch Programmeren is een coachmethode (waar ik overigens zelf niet uitgebreid in getraind ben) die binnen de stroming van Cognitieve Gedragstherapie valt.
Coginitieve Gedragstherapieën houden zich bezig met de onderlinge relatie tussen:
denken
overtuigingen (cognitie)
doen (gedrag)
Ien v/d Pol omschrijft in het boek “Coachen als professie”:
“Neuro geeft aan dat het om neurologische bewust en onbewuste (denk)processen gaat, geregeld door het zenuwstelsel. We nemen de wereld waar via onze zintuigen en onze denkprocessen beïnvloeden via het neurologische systeem onze emoties en ons gedrag.
Linguistisch refereert aan de invloed van taal, het belang van het gebruik van woorden. We leggen onze ervaringen vast in bepaalde woorden om er betekenis aan te geven en met anderen te delen. Via de specifieke woorden die de client gebruikt kom je tot de kern van de beleving, de woorden geven toegang tot wat er bij de client speelt.”
Hieruit kunnen we dus concluderen dat:
je met taal betekenis geeft aan wat je ervaart
dus woorden worden gekoppeld aan gedrag en gevoelens
je deelt via taal jouw ervaringen met anderen
via taal kunnen we aftasten hoe je eigen (én de) belevingswereld (van de ander) in elkaar zit
Het “programmeren” in NLP duidt bovendien aan dat de gevormde denkpatronen (waar taal dus mee is verweven) beïnvloedbaar is. “Iemands gedrag kan veranderen door het denken te veranderen, en dat gebeurt door middel van taal” binnen NLP dan.
Of dit programmeerbaar is en in welke mate, daar ontstaat de laatste jaren wel discussie over. Niet voor elke situatie (en ook niet bij elke mate van diepgeworteldheid van het probleem) is coginitieve gedragstherapie geschikt. Het zegt eigenlijk: verander je gedachte over iets, dan zal de uitkomst ook veranderen. Echter, de gedragsstroming vanuit Acceptance en Commitment Therapy (met de Relational Frame Theory), benadert dit anders. DKort gezegd is in ACT juist het doel om een lossere verhouding te krijgen met taal (en het hierdoor wat minder serieus te nemen), in plaats van de inhoud van je taal te veranderen. Daarover later meer...
Taal en (neuro)logische niveau's
Terug naar de NLP-benadering. Waar leidt dit dan toe, het gebruik van taal dat in je denken terecht komt, en eigenlijk ook zelfs richting je eigenwaarde kan schieten? Binnen NLP kennen ze ook de "logische niveau's", dat kan een ingang bieden om de invloed van taal eens te bekijken en vooral hoe diep het je kan raken.
Hieronder zie je de niveau's, naarmate je meer naar boven beweegt raakt het dieper jouw 'ziel' of je 'zijn' of je eigenwaarde. Het raakt je meer in het hart, als daar 'taal' rondom wordt gebruikt. Hoe je het ook wil zeggen, enerzijds is de keuze van neutraal / opbouwend / afbrekend dus van invloed op de impact die taal op een mens heeft. Anderzijds dus ook het niveau waarop de taal 'actief is'. Dus hoe ver schiet het naar binnen?
Voorbeelden van onder naar boven, zo duidelijk mogelijk:
taal over de omgeving, zoals: neutraal: "ik zie hier veel bomen" opbouwend: "wat een verruimende omgeving" afbrekend: "wat grootse, naargeestige plek"
taal over gedrag, zoals: neutraal: "hij voert de opdracht uit" opbouwend: "wat is hij goed met de opdracht bezig" afbrekend: "hij heeft dit deel niet goed uitgevoerd"
taal over vaardigheden, zoals: neutraal: "zij kan een stoel maken" opbouwend: "zij maakt de mooiste stoelen, en nog snel ook" afbrekend: "als zij een stoel maakt, is hij nooit helemaal perfect"
taal over overtuigingen & waarden, zoals: neutraal (wordt dan meer observerend): "ik kan overtuigd zijn van..." of "ik weet van mijzelf dat ik ... belangrijk vind" of "ik neem waar dat dit in de maatschappij speelt" opbouwend: "ik ben sterk genoeg om aan deze opdracht te beginnen" of "ik vind ... belangrijk en mag dit voorop zetten in mijn keuzes" of "in de maatschappij is dit aan de hand en wat wij daarvan kunnen leren is..." afbrekend: "ik ga het nooit redden, dus begin niet eens aan die opdracht" of "ik vind ... belangrijk, maar eigenlijk geef ik dan toch prioriteit aan iets anders" of "in de maatschappij is dit aan de hand en ik keur dat zelf echt af"
taal over identiteit, zoals: neutraal (wordt dan meer observerend): "haar oorsprong ligt in de ... cultuur" of "ik kan mijzelf zien als iemand die..." of "mensen kunnen mij omschrijven als..." opbouwend: "haar oorsprong in de ... cultuur brengt met zich mee dat zij begrip heeft van ..." of "ik BEN goed zoals ik ben" of "ik heb het hart op de juiste plaats" afbrekend: "haar oorsprong in de ... cultuur en daardoor zal ze onze cultuur nooit begrijpen" of "ik BEN nooit goed genoeg" of "mensen zeggen dat ik een slecht persoon ben"
taal over je missie, zoals: neutraal (wordt dan meer observerend):"ik zie het als mijn doel in dit leven om..." of "als je aan anderen vraagt wat mij drijft in het leven, zullen zij zeggen: ..." opbouwend: "ik sta mijzelf toe om me toe te wijden aan mijn missie""ik voel mij vervuld als ik aan mijn levensdoel kan werken, namelijk door te..." of "als ik mijn hart kan volgen mag ik totaal mijzelf zijn en ben ik op het goede pad" afbrekend: "ik heb geen tijd voor mijn missie" of "ik vind het mijzelf het niet waard om ruimte en tijd vrij te maken voor wat ik belangrijk zou vinden" of "anderen zijn belangrijker, dus ik denk niet dat ik mijn levensmissie ooit zal ontdekken"
Je merkt hierbij nu dat de taal een steeds diepere laag raakt... Dat doe je zelf natuurlijk vaak niet bewust, en een ander ook niet altijd. Zeker waar het gaat om onhandigheden, kwetsende taal, zelfkritiek... het sluipt erin, maar kan je persoonlijke groei zeker in de weg staan.
Beïnvloed je mindset met taal!
Je hebt vast al eens de term "mindset" voorbij horen komen. Ik bezig dat woord niet zo heel veel, maar er zijn mensen die hun hele (coachings)bedrijf erop bouwen. Als je de lijn doortrekt vanuit NLP zou je dus kunnen zeggen dat taal je "mindset" kan beinvloeden.
Wat is dan de "mindset"? Simpelweg is het een Engelse vertaling van het woord overtuigingen. Breder gezien wordt er in de persoonlijke ontwikkeling ook wel de combinatie van je kwaliteiten, capaciteiten en overtuigingen mee bedoeld. En breeduit wordt geroepen dat je je mindset kan beinvloeden met taal. Vaak wordt "mindset" aangehaald als het gaat om het behalen van (korte termijn) doelen, het lopen van een zo recht mogelijke lijn ergens naartoe en het bijna soort-van "oppompen" van jezelf om te realiseren wat jij wil behalen.
Vanuit de theorie van NLP zou het dus kunnen dat je jezelf beïnvloedt met taal. Echter, de vraag is of het ook een langdurig effect heeft en of het overal bij werkt. Dat denk ik persoonlijk niet. Zoals ik eerder al aanhaalde, staat de gedragstherapie Acceptance & Commitment hier anders in, omdat dit een andere benadering kiest en een ander startpunt kent. Acceptance & Commitment Therapy heeft niet als doel om een doel te behalen, maar meer om een leven te leven wat een beetje voor je werkt. Waarin je het moeilijke dat op je pad komt leert accepteren, en leert toewerken naar toewijding aan wat voor jou echt belangrijk is op lange termijn. Elke uitdaging kent dus zijn eigen wegen en oplossingen, zullen we maar zeggen...