.jpg)
Elk mens start in dit leven met de ongelofelijke capaciteit om te ontwikkelen en groeien. Dat stopt nooit. Ook al lijk je stil te staan, toch ben je altijd in beweging. Als kind lijkt dat groeien vanzelf te gaan, maar als 'grote mensen' kijken we er met bewondering naar. Waarom zien kinderen de wereld met zo'n open blik? Proberen ze van alles, ondanks de gevolgen?
Waarom lijkt het alsof je als groot mens op een gegeven moment vast komt te zitten? Alsof je kader niet meer open kan? Alsof dit het is... Maar dat is het niet. Want het goede nieuws is: je kan elk moment opnieuw starten met je blik verruimen en kader openen. Het referentie- en denkkader (vanaf nu: "kader") is grotendeels door jouzelf gevormd. Het is waaraan jij je namelijk aan kiest te refereren. En jij hebt de macht én kracht om het te veranderen.
Je kader is als een potloodtekening. Je kan altijd de ene wolk uitgummen en er een andere voor in de plaats tekenen.
In dit artikel lees je op een toegankelijke wijze hoe dit kader eigenlijk ontstaat, hoe dit je tijdens je leven helpt én beperkt, en dat hierin een continue golfbeweging zichtbaar is. Als je ongeveer begrijpt hoe jouw kader tot stand is gekomen, ontstaat automatisch meer ruimte om deze ook steeds weer opnieuw te openen. Om gewoontes te veranderen. In die golfbeweging mee te gaan. Steeds vrijer te denken... en doen!
Starten als canvas met een stip
Goed, laten we bij het begin beginnen. Je wordt geboren, maar niet geheel blanco. Zie het als een 'canvas' waarop een stip al is gezet. Daar heb maar omheen te werken. In aanleg heeft elk mens bepaalde karaktertrekken, een temperament of 'aard', dat je in je DNA al mee krijgt. Dit is de zogenaamde (psychologische) erfelijkheid. Een interessant voorbeeld zag ik in mijn omgeving:
Een jongeman van 33 jaar is zonder zijn vader opgegroeid. Hij heeft hem enkel via zijn moeders' verhalen, die vrij schaars waren, leren kennen. Later in zijn leven ontmoet hij zijn biologische vader eindelijk zelf. Na een avondje samen uit eten herkent hij bepaalde gedragingen, lichaamstaal en manieren van denken van zichzelf in zijn vader. Zo gaan ze beiden mensen uit de weg waar een conflict mee dreigt. En zijn ze allebei ongelofelijk creatief in denken en doen. Gek toch? Dat kan niet anders dan via het DNA zijn doorgekomen. Want zijn moeder gedraagt zich écht niet zoals hij ervaart dat zijn vader zich gedraagt.
De ontvankelijkheid van een kind
Terwijl er dus al een stip op je canvas staat, ligt de wereld nog aan je voeten. Als kind ontdek je van alles en leer je continu. Je ontdekt de wereld met open blik, bent ontvankelijk. Je leert van alles om je heen, van:
Wat je ouders/verzorgers doen en hoe zij zich gedragen
Hoe andere mensen om je heen praten en handelen
Hoe de natuur eruit ziet, voelt, ruikt...
Dat je zintuigen hebt om de wereld te ervaren
Welke sfeer ergens hangt en misschien hoe dat dan zit
Dat er een wereld bestaat buiten jouw kamer, huis, straat, stad, land...
Bij wie jij je prettig voelt of juist niet
Dat je een lichaam hebt en hoe je die kunt gebruiken
Hoe je kunt genieten en wanneer je blij bent
Dat je angst, boosheid en verdriet leert (her)kennen
Verschillen tussen hoe iemand zich gedraagt en wat hij/zij echt voelt
Dat er grenzen zijn en wat je daarmee kunt doen
enzovoort, enzovoort
Leren kaderen
Al deze informatie neem je tot je en begin je te verwerken. Het is in deze situatie handig om zo'n referentiekader voor jezelf te vormen. Het geeft houvast en veiligheid. Dit doen je ouders bijvoorbeeld door een plek te kiezen om te wonen, een ritme aan te houden in de dag en/of door regels te hanteren over wanneer je doucht. Het vormen van dit kader gaat grotendeels spelenderwijs, als vanzelf. De informatie wordt opgeslagen in je onderbewuste. Omdat de informatie die op je af komt ongelofelijk veel is, leer je hierin filteren. Bovendien word je hiertoe ook continu gestimuleerd door je omgeving regels toe te passen ("Nee, geen snoep voor 12 uur!").
Onze wonderlijke breinen leren de wereld dus 'afkaderen' aan de hand van het (automatisch) opslaan in je onderbewuste van allerlei instructies, conclusies en informatie.
Wat in je kader onder andere wordt opgeslagen, zijn:
voorbeelden: als hij/zij het zo doet, doe ik dat ook... - vaak onbewust ingesleten gedrag
geleerde lessen: als dit gebeurt, doe ik dat... - onbewust ingesleten patronen
(ongeschreven) maatschappelijke regels in een cultuur / de samenleving: in deze maatschappij doen wij... en laten wij het om... zijn wij het gewend om...
normen: regels over hoe iets hoort
waarden: welke dingen belangrijk worden gevonden door je omgeving en jouzelf
informatie over hoe dingen werken: zoals taalles en rekenen, maar later ook bepaalde technologie, EHBO of wat dan ook...
Gewoontes schelen energie
Elk mens heeft dus deze natuurlijke behoefte aan het 'eigen maken' van bepaalde gewoontes en regels, etc. Die hebben een duidelijke rol:
Je wil niet de hele dag nadenken over hoe je je gedraagt. Dat is veel te vermoeiend. Dus je 'programmeert' reacties en gedragingen in je onderbewuste.
Dit automatiseren van denken en doen helpt je op de lange termijn om veel energie te besparen. Omdat je je niet elke dag hoeft af te vragen dat je 's avonds een warme maaltijd eet of dat je Nederlands spreekt als je op straat loopt, maakt die aanpak het maken van overige keuzes (wat je gaat eten of wat je wil vertellen) makkelijker.
Stel je dat je elke avond eerst een artikel leest over het belang van tandenpoetsen, om te besluiten of je het wel of niet zal doen...
Kortom: kaderen helpt! Je tekent in je leven steeds een figuurlijke cirkel om je stip, die voor jou behapbaar lijkt. Je maakt je kader zoals die je goed past. Je kiest bijvoorbeeld een opleiding, een partner, gaat gesprekken aan over grote en kleine onderwerpen... Zo kun je bijvoorbeeld ook aanvoelen en aftasten met wie je een vriendschap aan zou willen gaan. Onbewust doe je van alles om jouw kader steeds helder te krijgen. Heel menselijk.
Golfbeweging van je kader
Eigenlijk in het groot én in het klein, ervaar je steeds de menselijke zoektocht naar houvast en de rust die daarmee gepaard gaat. Tot je ervaart dat het te strak voelt. Te vast. Te beklemmend. Te klein.
Katherine, 35 jaar, heeft last van een sleur. Haar man heeft last van zijn lichaam, zelf voelt ze zich ook niet al te fit. Ze hebben alles wat ze nodig hebben, maar zitten continu met elkaar te kibbelen. De ene ruzie wisselt zich af met de andere. Tot ze naar het nieuws zitten te kijken en zien dat er oorlog is aan de andere kant van de wereld. "Wat een ellende. Waar maken wij ons toch druk om?" denkt zij. Katherine besluit met hernieuwde ogen naar hun eigen situatie te kijken. Ineens kunnen zij zich herinneren dat ze het een aantal jaar geleden heel fijn hadden. Toen hadden ze minder rijkdom dan nu, maar wat hebben ze ook eigenlijk nodig? Ze zijn zo blij met elkaar!
Wat er van nature gebeurt als je kader niet meer 'past': je wisselt van perspectief en je begint je blik weer te verruimen. Komt tot nieuwe vragen en inzichten. Daaruit filter je vervolgens wat voor jou past en helpend is, zodat je weer verder kunt. Of andersom: je wisselt van perspectief en begint weer te filteren. Je komt tot een aangescherpte visie en bijbehorende regels. Steeds als de ene beweging klaar is, begint de andere weer. Een golfbeweging dus:
Hapering in de beweging
Vervelend wordt het als de golfbeweging hapert. Je blijft in een te ruim of te krap kader vast zitten. Ook kan het zijn dat je in een kader zit waar je je niet (meer) zo comfortabel bij voelt. Een aantal voorbeelden om aan te geven hoe dat ervaren kan worden:
Masha weet niet waar ze moet beginnen. Ze heeft zo veel te doen. Te veel vrienden om mee af te spreken. Een huis vol spullen. Geen ritme in de dag. Ze staat de ene dag te schilderen en de volgende dag start ze een training voor de marathon. Masha sprankelt, in de ogen van anderen. Je kan alles met haar doen en veel met haar bespreken. Zij is creatief en energiek. Maar toch gaat ze elke dag uitgeput en uitgehold naar bed.
Waar denk jij dat Masha last van heeft? Waar zou zij baat bij kunnen hebben? Hoe kan zij tot een nieuwe omtrek of inhoud van haar cirkel (kader) kunnen komen die beter bij haar past?
Pieter zit in een relatie waarin hij zo veel mogelijk probeert te doen wat zijn partner wil en nodig heeft. Hij zet zijn eigen wensen opzij en past zich continu aan. Hij wil liefde ervaren, want daarom is hij tenslotte een relatie aan gegaan. Toch? De liefde lijkt het makkelijkst op te borrelen als hij zijn eigen wensen maar even opzij zet. Hij spreekt niet meer met vrienden af, suggereert geen verbeteringen en laat zijn ideeën voor uitjes maar meteen weer los zodra ze opkomen. Pieter werkt hard, en toch is het nooit goed genoeg.
Waar zou Pieter baat bij kunnen hebben? Het moge duidelijk zijn dat hij zijn kader zo heeft afgestemd op de ander, dat dat kader voor hem zelf niet meer comfortabel voelt. Wat zou hem kunnen helpen?
Anais moet veel van zichzelf. Ze mag geen rust nemen tot ze alles op haar lijstje heeft gedaan. Er lijkt altijd een stemmetje in haar achterhoofd te zijn die aangeeft dat ze nog meer moet doen. In de nacht wordt ze er zelfs wakker van. Anais ervaart geen rust meer, omdat ze maar door blijft gaan met al die eisen aan zichzelf. Als ze probeert iets te doen wat ze leuk vindt, zitten al die regels maar in haar hoofd. Het lukt niet om die regels te veranderen.
Wat zou Anais helpen? Waar heeft zij het meeste last van?
Uiteindelijk is er niet 1 kader voor iedereen. Er is zelfs niet 1 kader voor 1 mens. Alles beweegt en verandert continu in en rondom jezelf. De uitdaging is om met verschillende perspectieven te leren dansen en je kader continu mee te laten golven.
Meer weten over het (her)openen of opfrissen van de inhoud van je kader? Hiervoor zijn allerlei technieken en methodes beschikbaar. Een van de manieren die ik in de onderstroom gebruik om met je gedachten te werken, heet "divergent denken". Je komt tot zo veel mogelijk opties, bekijkt alles met een open(er) blik zodat je weer mogelijkheden kunt zien. Deze pagina zal zich langzamerhand vullen met opties en inspiratie omtrent deze onderwerpen. Een speelse activiteit (middels een boekje) die je hierbij zou kunnen helpen is Wreck this journal van Keri Smith.
Wil jij je kaders juist aanscherpen? Blijf je bijvoorbeeld maar eindeloos rommelen, zonder tot focus te komen? Heb je niet helder wat je belangrijk vindt? Ook daarover komt meer informatie beschikbaar. Een boekentip in dit verlengde is Essentialisme van Greg McGeown.
Wil je eens van gedachten wisselen over dit alles? Loop jij ergens vast?