.jpg)
Zoals in de introductie van het Balans-thema "Denken aan, denken uit" is beschreven, is het boek Minder focus, meer effect van neurowetenschapper Srini Pillay een grote inspiratie geweest in het vormen van de visie van Denkvrij. Ook voor mij persoonlijk is het boek de grote eye-opener geweest om mijn dagen anders in te gaan richten.
In dit artikel deel ik super veel interessante informatie uit het boek, zodat je een idee krijgt van de waarde van deze balans vanuit het perspectief van de neurobiologie. Met andere woorden; voor de biologische gezondheid van je brein.
Het boek begint met een mooie anekdote over een biochemicus die een briljante ontdekking deed, waar hij uiteindelijk de Nobelprijs mee heeft gewonnen.
"Tijdens een rusteloze avondrit verzamelde zijn geest ideeën en verbond ze op een nieuwe en vreemde manier met elkaar. Later zou hij ze opeen rij zetten en bijschaven. De magie van dat proces, zowel het verzamelen als het ordenen en bijschaven, is onderwerp van dit boek".
Srini Pillay (de schrijver) is vanuit zijn perspectief vooral nieuwsgierig naar hoe zulke processen werken in het brein en heeft zijn vak gemaakt van het wetenschappelijk bestuderen hiervan.
Wél focussen, maar niet hyperen:
Een aantal feiten/quotes op een rij uit het boek die relevant zijn in dit kader:
"Neurologisch gezien speelt focussen een essentiële rol bij het 'online houden' van informatie in je brein. Dit proces heeft een verreikende (...) waarde."
"Terwijl je met een bepaalde taak bezig bent, brengt je brein informatie naar je korte termijngeheugen over, dat zich in het zogenaamde "geheugenvat" bevindt."
Focus is, samen met emotie en intuïtie, 1 van de belangrijkste factoren die bepaalt wat door jou als relevant wordt gezien. Dat kan er voor zorgen dat jij in de toekomst beter, sneller, handiger, slimmer met een taak kan omgaan.
"Als je focust gebruik je als het ware de zaklantaarn van je brein." Dat is natuurlijk handig als je iets specifieks zoekt, maar zorgt er ook voor dat je andere dingen buiten je zichtsveld over het hoofd ziet.
Een extreme vorm van focus is "hyperfocus", dat er zelfs voor kan zorgen je dingen over het hoofd gaat zien die je zelf belangrijk vindt.
Dit kan meerdere gevolgen hebben, maar regelmatig komen therapeuten en psychologen twee verschijnselen regelmatig tegen. 1) long-term discounting: je kijkt eigenlijk niet voldoende naar de lange termijn omdat je brein dingen die in de toekomst liggen, kleiner maakt. 2) loss of caring: omdat je brein zo richt op een bepaalde taak en je brein hierdoor erg vermoeid raakt, kun je het risico lopen dat er een verminderde hoeveelheid aandacht uit gaat naar (het helpen van) anderen.
Kortom: te veel, lang, of hyper-focussen kan leiden tot een (over)vermoeidheid in je brein en een vorm van tunnelvisie.
Ontfocussen: ontwikkel, ontlast en laad op
Wat is dan het antwoord? Ontfocussen, zegt Srini Pillay. "In de meest fundamentele en breedste zin is ontfocussen het proces waarbij je je brein ontspant, zodat het paraat staat, opgeladen is en geoördineerd en innovatief is als je dat nodig hebt. (...) Het herstelt de activiteit van de prefrontale cortex, zodat onze denkenergie weer wordt aangevuld en we minder last hebben van burn-out verschijnselen. Het verbetert het lange termijngeheugen en helpt relevante ervaringen terug te halen. (...) Eenvoudig gezegd kan ontfocussen je denkende brein gedurende je hele leven beschermen."
Defaultnetwerk = ontfocusnetwerk
"Het wellicht meest consistente en diepgaande effect ervan (red. ontfocussen) is dat het de activiteit in het defaultnetwerk vergroot", dit is een verzameling hersengebieden dat actief is als we rusten, en doorgaans inactief als je je op een taak richt. Het goede nieuws is dus: door vaker en meer te ontfocussen kun je je enerzijds brein hierin trainen, wat je uiteindelijk meer rust brengt en maakt dat je je hier beter aan over kan geven. Anderszijds is het ook zo dat je door te ontfocussen je denkkracht verstevigt, omdat de delen van je brein die je nodig hebt voor focus tijdens het ontfocussen ontlast worden en kunnen opladen.
Kortom: een gezonde afwisseling tussen wel en niet focussen maakt je brein gezonder. En misschien kunnen we ook wel zeggen: je prestaties op lange termijn beter. Want als je te lang, te veel focust, raak je overbelast en kom je wellicht zelfs in een burn-out terecht. In het boek noemen ze een gezonde afwisseling van beiden het "cognitief ritme".
"Cognitief ritme is het vermogen om het focussen en ontfocussen (aan- en uitmomenten) op een zo effectief mogelijke manier samen te laten werken".
"Het focuscircuit (...) zorgt ervoor dat je met een taak bezig blijft (...). Of je nu een recept of een complexe procedure volgt, je belastingformulier invult of aandachtig op je gps kijkt omdat je ergens bent waar je de weg niet kent, je focusnetwerken kun je vergelijken met een zaklamp die de weg een klein stukje voor je uit verlicht. Maar op zichzelf is deze functie zeer inefficiënt en een vlijmscherpen helderheid kan oppervlakkig aanvoelen."
"Nuance en diepgang vereisen dat de geconcentreerde lichtstraal zich verspreidt, zodat je ook belangrijke objecten en details in je perifere gezichtsveld kunt zien."
Wat kan het 'ontfocusnetwerk' allemaal?
het dient als een filter voor afleiding (dus maakt focussen op momenten dat het nodig is gemakkelijker)
het zorgt voor mentale flexibiliteit
het versterkt de verbinding met jezelf en anderen (en dit is ook een voordeel van de "ventrale vagale staat" in de Polyvagaaltheorie - zie deze pagina)
het integreert verleden, heden en toekomst
het helpt je bij het tot uiting brengen van je creativiteit
het helpt bij het ophalen van ongrijpbare herinneringen
Wat zijn mogelijke verstoorders van je cognitieve ritme?
gewoonten: je brein houdt dingen graag zoals ze zijn
onzekerheid: je brein ervaart onzekerheid meestal als negatief, raakt hierdoor van slag en creëert dan regelmatig een onrealistisch beeld van de werkelijkheid
focus-verslaving: het voelt als een kracht en een lekker gevoel willen we meestal vasthouden
focus-terugval: als je terug komt van vakantie bijvoorbeeld, of een tijdje ziek bent geweest, dan ligt er zoveel werk te wachten dat je er tijdelijk (te) flink tegenaan gaat.
Wat zijn de eerste tekenen van een te vol brein?
je hebt minder energie
je kunt de laatste stap niet zetten
je bereikt je doelen niet
zich herhalende fouten
gemakkelijk overweldigd raken
snel tevreden zijn (teken van emotionele vermoeidheid; als je geen nieuwe uitdagingen aan kunt)
je hebt geen hoop, dromen of doelen
Hoe kun je ontfocussen?
Een aantal voorbeelden uit de koker van Srini Pillay:
mijmeren: met iemand over je gedachten praten op het moment dat ze in je opkomen
mind-wandering: je geest en gedachten de vrije loop laten
verbeelding: even je overtuiging van wat onmogelijk is aan de kant schuiven en fantaseren over bijv. mogelijkheden voor de toekomst
dagdromen: iets doen wat je weinig inspanning kost en vooral niet stressvol is
tegen jezelf praten: het lijkt een beetje gek, maar tegen jezelf praten in de tweede persoon lijkt stressverlichtend te werken
je lichaam gebruiken
meditatie
Hopelijk heeft dit artikel je in een notendop meer achtergrond gegeven bij het Balans-thema "Denken aan, denken uit". Wil je het hele boek lezen? Het is o.a. nog verkrijgbaar bij Bol. Heb je vragen? Bel, mail, app, allemaal goed. Ik hoor graag van je.
Wil je aan de slag met het in kaart brengen hoe dit voor jou allemaal werkt? Probeer dan de oefeningen in het vorige artikel. Succes!